Việt Hải
NHỊ THÂP BÁT TỰ
Tôi cầm trên tay cuốn thi tập màu hồng nhạt có hình cảnh Vịnh Hạ Long khi chiều xuống, rất nên thơ, mà tác giả là anh bạn tôi mới quen trong Trung Tâm Văn Bút Nam Cali, tên anh là Vũ Lang.
Trang trong anh Vũ Lang bút thự là: “Thân tặng người bạn mới Trần Việt Hải, Cảm đề Vịnh Hạ Long:
“Một hòn, một hòn, lại một hòn
Một chèo, một lái, một thuyền con
Một biển một trời, một mơ ước
Một bóng giai nhân dạ sắt son.”
Vũ Lang là ai?
Trang bià sau chụp ảnh tác giả và có phần sơ lược tiểu sử anh Vũ Lang. Sinh năm 1935 tại Bắc Giang. Tốt nghiệp sư phạm năm 1957, sang Mỹ 1989, định cư tại Virginia và dọn về nam Cali năm 2001, cộng tác với nhiều đặc san và báo chí.
Năm 1997, xuất bản tập thơ đầu tiên mang tên "Hạnh Ngộ".
Tại sao lại gọi "Nhị Thập Bát Tự" ?
Thi phẩm này có tổng cộng có 206 bài, không kể bài bút thự trên, thì có 155 bài thơ có 28 chữ, là thể loại thất ngôn tứ tuyệt và lục bát có 10 chữ giống nhau làm chủ đề, điển hình bài Vịnh Hạ Long trên. Vì đa số thơ làm theo dạng 28 chữ này, ta’c giả Vũ Lang mới đặt tựa sách là: “Nhị Thập Bát Tự” (NTBT). Còn lại 39 bài là các thể loại thơ khác.
Tôi đọc suốt bề dầy của sách từ trang 1 đến cuối trang 153, tác giả Vũ Lang (VL) đem tôi đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, vì nét đặc sắc của cách anh đặt thơ, ví dụ loại Nhị thập bát tự, đường luật, Khoán thủ, Lục bát 10 chữ giống nhau, thơ Anh ngữ 2 bài và Pháp ngữ 2 bài.
Tôi xem ở trang 21, VL tả chân 10 nét đẹp của một mỹ nữ mà anh ái mộ qua bài thơ có mười chữ Đẹp như sau:
Đẹp người, Đẹp nết, Đẹp kỳ duyên
Nét Đẹp đoan trang, Đẹp dịu hiền
Đẹp ý, Đẹp lời, thơ quá Đẹp
Trời cho em Đẹp, Đẹp như Tiên.
(10 Vẽ Đẹp của Giai Nhân)
Đã kể nét đẹp ngọc ngà của giai nhân xong, VL lại tự châm biếm, chế diểu lấy chính mình. Anh khơi những nét xấu của mình:
Xấu ơi là Xấu, Xấu như ma
Xấu xí, vô duyên, Xấu nhất nhà
Xấu tính, Xấu người, thêm Xấu nét
Hỏi con ai Xấu, Xấu hơn ta ?!
(10 cái Xấu của Ta, trang 21)
VL vốn thích khôi hài, anh vui tính, thật tình với bạn bè cũng như trong văn thơ. Dù anh không xấu trai tí nào, nhưng trong ngôn ngữ khiêm cung, thích trêu ngạo, cười đùa với chính mình, anh dùng thơ tự ví mình xấu như ma, và rằng chẳng còn ai xấu hơn ta. Như vậy nét châm biếm đồng hóa mình xấu nhất trần gian rồi. Ở đấy người ta sẽ tự hỏi VL xấu đến độ như vậy sao ? Các bạn muốn biết anh như thế nào tôi đề nghị hãy có một copy sách này và xem hình dung nhan của anh ở trang bìa sau của sách.
Nếu có Đẹp, có Xấu rồi thì ta hãy xét qua chữ Buồn trong thơ NTBT của tác giả:
Buồn tình, Buồn cảnh, Buồn cô đơn
Buồn tẻ, Buồn tênh, Buồn thấu hồn
Buồn thảm, Buồn thiu, Buồn rũ rượi
Ai còn cảm thấy mình Buồn hơn ?!
(Nổi Buồn, trang 27)
Nếu Buồn thiu, Buồn rũ rượi như vậy thì khi Vui sẽ như thế nào ? VL sáng tác tương phản với Buồn là bài Vui, tôi xin đan cử một bài là:
Vui thật là Vui, Vui quá Vui
Vui tình, Vui cảnh, thú Vui chơi
Vui ăn, Vui uống, Vui bạn bè
Hoa thắm trời xuân thật tuyệt vời!
(Vui, trang 76)
xxx
Có những cái liếc mắt cười tình tứ thì nhịp tim yêu cũng thổn thức để con người đến với Yêu đương như sau:
Anh cứ đòi Yêu, Yêu thì Yêu
Yêu đêm, Yêu sáng, lại Yêu chiều
Đêm bảy, ngày ba, Yêu lấy được
Vừa mới Yêu rồi, Yêu lại Yêu!
(Yêu , trang 34)
Bài thơ trên cho thấy lối chơi chữ rất dí dỏm và đượm âm thanh khôi hài khi người nam “đòi Yêu” thái quá.
Diễm tức đẹp, nếu đẹp lộng lẫy thì như Diễm Lệ, hay đẹp vô vàn như Diễm Tuyệt hoặc mang cái vẽ đẹp đầy hạnh phúc thì là Diễm Phúc. Còn những ai có người yêu cũ tên Diễm thì họ gọi nàng là Diễm Xưa. Trong cái ý tưởng đó, chúng ta hãy xem bài NTBT cuối mà tôi xin trích dẫn sau đây:
Diễm tài, Diễm sắc, Diễm thu vân
Diễm tuyệt, Diễm liên, Diễm bích xuân
Diễm phúc, Diễm tình ôi!... Diễm lệ
Mơ tưởng hồn thơ Diễm ngọc nhân!
(Diễm Xưa, trang 37)
Phần thứ hai của cuốn NTBT, tôi tìm thấy nhiều bài thơ ở các thể loại khác, như đường luật cải cách anh làm như bài Hiếu Tử, Đại Vũ,... rồi lục bát duyên dáng như các bài Ngày Chúng Mình Quen Nhau, Hoa Mộng, Hỏi Ai ?,... , Mảnh Tình, Ngày Xưa, Thu Cô Đơn, Chúc Xuân, Vợ Khóc Chồng Vừa Qua Đời, hay các bài thơ thể khoán thủ hay thể tự do Việt, Anh, Pháp như bài khoán thủ “Quand Voulez Vous Que Je Couche Avec Vous?” chuyển ngữ của nhà thơ Alfred De Musset, hay bài “Un Jour”, rồi các bài thơ Anh ngữ “When...?”, “With Love, Sweetheart On Your Birthday”, Hoa Nhân Ái, ....
Tôi đọc thơ Vũ Lang, tôi tìm thấy chất lãng mạn, nét tương lòng, yêu đương mặn nồng trong lời thơ, anh bộc lộ trọn vẹn nét say mê, đắm đuối như các thi, văn nhân, nhạc sĩ của các sản phẩm “cực kỳ” lãng mạn từ những Baudelaire, Lamartine, Paul Verlaine, Félix Arvers, David Lawrence, Charles Dickens, Chopin hay Beethoven, trong phone tôi và anh mạn đàm về các bài thơ anh làm, anh gửi cho người yêu bài thơ chúc sinh nhật thật ngọt ngào, thật nồng nàn con tim:
“Each time I see you
I realize
What joy I receive
From the love in your eyes
And sweetheart I'm hoping
You’ll always be part
Of this wondeful feelings
I have in my heart!
Have a very happy,
Very happy Birthday.
(With Love, Sweetheart On Your Birthday, trang 123)
Bản dịch Việt ngữ:
“Mỗi lần trông dáng em
Là mỗi lần nhận thức
Niềm vui anh thấy được
Từ đôi mắt em yêu
Và người anh yêu dấu
Anh hy vọng rất nhiều
Em sẽ là mãi mãi
Hình ảnh người anh yêu
Những cảm xúc kỳ diệu
Hiện hữu tại tim anh
Hôn nay ngày Sinh nhật
Chúc em thật tốt lành.
(Mừng Sinh Nhật Em Yêu)
Bài thơ Alfred de Mousset:
”Quand jevous fais, hélas, un éternel hommage
Voulez vous qu'un intant, je change de langage
Vous seule possédez mon âme et mon coeur
Que ne puis-je avec vous gôuter le vrai bonheur
Je vous aime, ma belle, et ma plume en de’lire
Couche sur ce papier ce que je n'ose dire
Avec soin de mes vers lisez les premiers mots
Vous saurez quel remède apporter à mes maux
(Quand Voulez Vous Que Je Couche Avec Vous, trang 115)
Lưu ý đây là bài thơ theo thể khoán thủ, tức những chữ đầu các câu khi ráp lại cho tựa đề bài thơ. Thể khoán thủ này được nhiều thi nhân Anh hay Pháp áp dụng.
Bản Việt ngữ do Vũ Lang chuyển thể bản Việt ngữ:
“Bao tình vĩnh cữu đã trao em
Giờ được bên em tỏ nỗi niềm
Em chiếm hồn anh cùng tâm khảm
Cho nhau lạc thú tuyệt vời êm
Anh yêu vẽ đẹp, say tình mộng
Ngủ gục trên tờ mơ dáng em
Với tiếng thơ đầu câu nhắn bảo
Em ơi... tình khúc đã lên men !
(Bao Giờ Em Cho Anh Ngủ Với Em, trang 116)
Trong cùng thể loại khoản thủ tựa bài ở đầu câu, Vũ Lang làm bài thơ Anh ngữ:
“When you and I are far apart
Can tender sorrow break your heart?
I love you, darling, yes I do
Sleep is sweet when I think of you
All your love is sweet as a rose
Night is here and I must close
With your care reach the fisrt word in each line
You can find the the question on my mind.
(When can I Sleep All Night With You, trang 117)
Bản dịch Việt ngữ của tác giả:
“Khi em vành xa cách nhau
Nào hay em vỡ trái tim sầu
Anh yêu em lắm, anh yêu lắm
Có những đêm dài anh nhớ mong
Thể như hồng thắm tình yêu dấu
Ngủ lại nơi đây thắm mộng đầu
Với những lời thơ đầu em đọc
Em sẽ hiểu rằng rằng anh nghĩ sao ?
(Khi Nào Anh Có Thể Ngủ Với Em ?, trang 118)
Trong cái tâm tình với anh Vũ Lang mà anh có tâm hồn làm thơ Anh ngữ. Tôi đọc bài thơ của thi sĩ người Tô Cách Lan, ông Dulleag Dachaigh, người làm thơ cả hai sinh ngữ Anh và Pháp. Tôi chọn bài “Connection”, điển hình cho loại thơ yêu nhẹ nhàng trong nỗi hy vọng chờ mong.
“Into the night
The mysteries of fate
Again are kind
...
And I hear a song
A friend's voice
And marvel
And know there is hope
For all living things
As long as we continue to care
Now, time more than ever
To let the best of ourselves ride the breezẹ..
(Connection)
Bản phỏng dịch của Việt Hải từ nguyên bản:
Thâu đêm tối
Những khúc mắc của duyên ta
Lại là điều trân quý
...
Và khi anh nghe một bài ca
Tiếng nói từ tình bạn
Gợi cho sự mầu nhiệm
Và mầu hy vọng lại hiện về
Với tất cả mọi vật thể trên đời này
Chừng nào chúng ta còn nhớ đến nhau
Bây giờ như hơn lúc nào hết
Hãy cho những giấc mơ đẹp nhất
trong tình ta về như cơn gió thoảng...”.
(Nối Lòng)
Bản phóng tác VH thân tặng anh Vũ Lang:
“Thâu đêm thức giấc đợi chờ
Duyên ta khúc mắc thẩn thờ tương tư
Nhớ em còn đó tình thư
Nhớ em khúc nhạc xưa như trở về
Lời em tình tự đam mê
Nhiệm mầu nỗi nhớ tràn trề đợi mong
Nhớ nhau hy vọng ngóng trông
Nguyện xin lời ước trong lòng đôi ta
Chừng nào duyên mãi đậm đà
Tim anh mãi nhớ thiết tha duyên mình
Còn đây giấc mộng bóng hình
Như cơn gió nhẹ cho tình lên ngồi...”
(Duyên Ta)
Về thể đường luật tôi xin trích dẫn bài thơ sau đây được xem là đường canh cải, mà anh Vũ Lang gọi là “Thủ vĩ đồng từ”, đặc điểm của loại thơ này là chữ thứ nhất và thứ bảy của mỗi câu giống nhau, chữ có thể mang hai nghiã khác nhau. Đường luật vốn khó làm, khi thêm vào đặc tính thủ vĩ tự tương đồng sẽ tăng phần khó khăn hơn cho người làm thơ:
“Khai “Hội Hoa Xuân” hoa mãn Khai
Mai về em dự : “Hội Hoa Mai”
Áo nhung hồng tím, cài hoa Áo
Đài các kiêu sa, ngắm tượng Đài
Thoảng ngát hương thơm làn gió Thoảng
Tươi mầu hoàng yến , đóa hoa Tươi
Nắng xuân bướm lượn, bay vờn Nắng
Hài ngọc du xuân, dạo gót Hài."
( Hội Hoa Xuân)
Trong ý tưởng của nhà giáo mô phạm, anh diễn tả người con hiếu nghiã vẹn toàn trong nhân sinh quan của Khổng Mạnh còn nghe văng vẳng đâu đây qua bài thơ đường cải cách:
“Đường đời vạn nẻo lắm gai chông
Bè bạn giao du tránh lỗi lầm
Cha mẹ dưỡng sinh, tình mẫu tử
Thầy cô giáo huấn, nghiã sư tôn
Hảo sinh bất sỉ lương sư diện
Hiếu tử vô ưu nghiêm phụ tâm
Gắng sức vung trồng nhân, đức, hạnh
Công danh hiển đạt rạng tôn môn."
Nữ sĩ Hồ Xuân Hương của thế kỷ 18 làm nhiều bài thơ dí dỏm, mà bài tôi xin đan cử trích ra đây là bài “Bà Lang Khóc Chồng”. Khi người phối ngẫu ta ra đi thì nước mắt ta tuôn trào cũng có, sự nuối tiếc mặn nồng hơn khi người ra đi người nỡ mang theo luôn “báu vật trăm nhớ ngàn thương”, vì bà Lang vợ thầy thuốc đông y, nên bài dùng nhiều loại dược thảo ám chỉ cho cái “ngàn vàng” của nàng và của chàng như dược thảo ”Thạch nhủ trần bì” và “Qui thân liên nhục””
“Văng vẳng tai nghe tiếng khóc gì
Thương chồng nên mới khóc tí ti
Ngọt bùi nên thiếp mùi cam thảo
Cay đắng chàng ôi vị quế chi
Thạch nhủ trần bì sao để lại
Qui thân liên nhục tẩm đem đi
Dao cầu thiếp biết trao ai nhỉ
Sinh ký chàng ôi tử tắc quy.
(Bà Lang Khóc Chồng, Hồ Xuân Hương)
Nhà thơ Vũ Lang của thế kỷ 21 cho ra bài thơ tếu lâm khóc chồng, ý tưởng lâm li, bi ai trong sự tức cười khi người ở lại không có sự nuối tiếc muốn giữ báu vật cho đời đỡ nhớ nhung, trong khi người nữ khóc chồng thơ Vũ Lang đã có dự mưu tính trươ'c khi kể lại bên mộ chồng khi chàng vừa thăng thiên:
“Ông chết thì thiệt thân ông
Còn tôi sắp sửa lấy chồng nay mai
Ông chết đủ 49 ngày
Hồn ông chắc hẳn đã bay lên trời
Ông yên phận, bỏ lại tôi
May mà tôi sẵn bồ này, bạn kia
Vui chơi đi sớm, về khuya
Bạn bè âu yếm cặp kè bên tôi
Giận ông ông đã bỏ tôi
Tưởng rằng tôi sẽ không người đoái trông
Ông nghĩ thế, ông đã lầm
Bây giờ tôi sướng gấp năm, gấp mười
Dầu sao tôi cũng khấn trời
Cầu mong ông được về nơi thiên đàng
Còn tôi ở lại trần gian
Vui chơi bè bạn chẳng màng tới ông.
Vĩnh biệt !”
(Vợ Khóc Chồng Vừa Qua Đời, trang 139)
Vũ Lang cũng đã làm nhiều bài tình thơ lục bát. Lục bát của Vũ Lang tình tứ, bâng khuâng, nhẹ nhàng, có chút gì dấu yêu, dễ thương, xao xuyến tâm tư:
“Hỏi em, em chẳng trả lời
Hỏi mây, hỏi gió, hỏi trời, trăng sao
Hỏi sao xa tít tầng cao
Hỏi gió, gió thổi rì rào bên tai
Hỏi trời, trời cũng chẳng hay
Hỏi trăng, trăng lặn, hỏi mây, mây mờ
Vào, ra nôn nóng thẩn thờ
Bâng khuâng không biết bây giờ hỏi ai ?!”
(Hỏi Aỉ, trang 122)
Ta’c giả không che dấu một người tình nào đó tên “Mai”, tên nàng là loài hoa xuân để lòng chàng thổn thức, quen nhau tình cờ, rồi cho những hò hẹn nhớ nhung trong đời:
“Thoáng trông tưởng gái Phù Tang
Nhưng trên ngực a’o rỏ ràng tên “Mai”
Dáng duyên nàng nói, nàng cười
Thì ra nàng chính là người Việt Nam”
Sau khi quen nhau trong buổi ban đầu sơ giao đó. Họ trao đổi số điện thoại liên lạc. Như mùa tình yêu trở về cho con tim nao núng. Rồi tiếng điện thoại nhà reo vang. Chàng xúc động bên đầu dây bên kia mùa xuân chớm nở cho Mai vàng rộn ràng khai hoa nở nhụy trong tim chàng, lời thơ ngân như tiếng lòng cảm tạ các đấng tôi cao khi đem về mùa xuân trong đời:
“Đầu dây tiếng nói ngọt ngào
Em “Mai” mơ’i gặp chiều, vào gọi anh
Thì ra Chúa, Phật cũng linh
Đã ban ân huệ cho mình gặp nhau
Nói chuyện điện thoại đã lâu
Xin chào tạm biệt, hẹn nhau cuối tuần.”
Để đánh dấu cho hoa tình yêu, loài hoa nhân ái, mà người yêu mang tên “Phượng Mai”, tác giả cảm tác bài thơ tự do 20 dòng, mang nhiều triết lý sống quanh tên và cái hạnh phúc khi người ta yêu nhau, vun xới tình yêu, cảm nghĩ để hương tình vui tươi có nhau trong đời... Ấy là hạnh phúc của cuộc sống:
“Em là hoa, anh yêu loài hoa quí
Khi hoa tàn, anh càng mến yêu hoa
Sao lạ vậy? Không có chi là lạ !
Bởi vì hoa sẽ tạo trái thơm, ngon...”
Thi nhân Vũ Lang chân thành tâm sự khi người con gái như loài hoa đẹp theo luật thiên nhiên, những cánh hoa sẽ rụng cho quả ngọt, trái thơm như đào, mơ, nhãn, hồng,... tức người thiếu nữ biến thành đàn bà cho ta con cái, nàng đem hạnh phúc của cuộc đời cho ta, sự tạ ơn nên giữ mãi những tháng ngày bên nhau. Một mai nàng có tàn phai nhan sắc hãy yêu nàng hơn vì chính cuộc sống bên ta đã là nhân tố làm cho sự thay đổi nghiệt ngã này và hãy yêu nàng hơn...
“Sống cuộc đời ung dung và tự tại
Hưởng thú vui trăng gió với trời mây
Hạnh phúc đâu? Hạnh phúc ở nơi đây
Anh cùng em trong lâu đài hạnh phúc.”
(Hoa Nhân A’i, trang 127-128)
Tác giả quan niệm theo thi nhân Nguyễn Công Trứ khi ta biết cuộc sống có đủ thì ắt hẳn no sẽ đủ, khi ta nghĩ nó thiếu là nó sẽ thiếu. Mượn bài thơ cho Mai để tác giả nêu lên cái triết lý ngàn năm vẫn đúng:
“Tri túc, tiện túc, đãi túc, hà thời túc...”
Bên người yêu, bên hoa nhân ái của mỗi người nam, thì hạnh phúc đang trong tay bạn. Ươm mầm, vun xới hay chăm sóc, gìn giữ hạnh phúc trong tầm tay là do bạn, tùy bạn và bởi ý muốn của bạn hơn là tìm kiếm ở chân trời nào mà sự khổ lụy, trầm luân nhiêu khê chỉ làm cho bạn mệt mỏi, vất vả chạy theo bóng mờ của bóng hình mà thời gian sẽ trôi qua chỉ cho bạn những sầu muộn, ưu phiền nơi cuối đời.
Đọc xuyên qua hơn 150 trang giấy của bề dầy thi tập, mà nội dung chất chứa hương thơ của Vũ Lang, dù đó là thơ cay đắng, mặn nồng, dí dỏm hay cảm động như bài “Hoa Nhân Ái”, để mỗi người đàn ông nên nghĩ về loài hoa hạnh phúc của mình, hãy tập nói yêu thương tôi cho là bài thơ tuyệt vời nhất và người nam theo tôi nên cảm thông và biết tri ân loài hoa nhân ái trong cuộc sống vốn vô thường, phù vân này.
Một nhận xét khác về hình thức các thể thơ, Vũ Lang đã tiên phong khai phá loại thơ Nhị Thập Bát Tự rất mới trong giới thi ca tự cổ chí kim. Vũ Lang cũng khai triển độc đáo loại thơ khoán thủ qua ba sinh ngữ Anh, Pháp và Việt. Đặc điểm khác Vũ Lang khai thác loại Đường thi ”Thủ Vĩ Đồng Từ” mà hình như có rất ít người sáng tác.
Vì bài viết chủ trương giới thiệu đôi nét về thi ca Vũ Lang, nên sự trình bày sẽ không phản ảnh toàn diện một thi phẩm giá trị và súc tích. Do đó quý độc giả mến mộ bộ môn thi ca Việt Nam muốn tìm hiểu cặn kẽ hơn về thi phẩm này, xin liên lạc với tác giả qua email: vuhoaimy2000@yahoo.com
xxx
Ghi Chú về Thơ Mời của Tác Giả:
Vào ngày Chủ nhật, 2 tháng 5, 2004, tác giả Vũ Lang sẽ cho ra mắt thi tập “Nhị Thập Bát Tự” tại nhà hàng Emerald Bay Seafood restaurant, tọa lạc tại:
5015 W. Edinger Avẹ, Santa Ana, CA 92704
(Ngay ngã tư Euclid và Edinger, trong khu vực shopping mall chợ Hợp Phát)
Thời gian từ 5PM gồm 3 phần:
*5:00-7:30PM: Tiếp tân hàn huyên
Ký sách lưu niệm
Các diễn giả trình bày tác phẩm.
7:30-9:00PM: Banquet dinner và trình diễn văn nghệ gồm nhiều ca sĩ. Tiết mục phong phú.
9:00-11:00PM: Chương trình Dạ vũ Celebration.
MC Bích Ty và Vũ Khang.
Liên lạc giữ chổ:
- Vũ Lang: (714) 836-4552
- Phương Mai: (714) 531-2475
Vé ủng hộ $20 mỗi người trả cho nhà hàng.
Hạn chót đặt chổ trước ngày 26/04/2004.