NGÔ THỤY MIÊN: Người nhạc sĩ tài hoa

"Tôi không viết nhạc để sống, nhưng sống để viết nhạc".
Ngô Thụy Miên

Vào dịp cuối hè, một số anh em trong nhóm Stars Entertainment Group tai nam Cali đứng ra tổ chức buổi nhạc thính phòng tại khiêu vũ trường Majestic. Chương trình gồm phần đầu là các ca sĩ Ý Lan, Thiên Kim, Hoàng Nam hát nhạc NTM, phần sau là các ca sĩ hát nhạc yêu cầu. Vũ trường đêm đó đã chật ních, điều này cho thấy ân tình của khán thính giả dành cho nhạc sĩ Ngô Thụy Miên (NTM) là những lời mến mộ ưu ái hay những đóa hoa tri ân người nhạc sĩ tài hoa này.

Sau sự thành công tại nam Cali, chị Bạch Hạc, một người có lòng với âm nhạc và văn học trên Minnesota phối hợp với các thân hữu đia phương tổ chức buổi nhạc thính phòng tại Saint Paul lấy tên “Một Lần Là Mãi Mãi" để gây quỹ tương tế cộng đồng, chương trình chỉ hát nhạc NTM, vào ngày 13/09/03, MC là nhà văn Ngọc Thủy từ San Jose bay lên tiếp tay với Bạch Hạc. Chiều hôm đó có những khuôn mặt sáng giá của âm nhạc Việt Nam như Khánh Ly, Khánh Hà, Tuấn Ngọc, Trần Thái Hoà và nhiều ca nhạc sĩ khác nữa. Trước đây người ta vẫn thường tổ chức những buổi nhạc vinh danh người nhạc sĩ tài hoa này, rồi bây giờ vẫn tiếp tục và có lẽ sẽ còn nhiều nữa trong tương lai.
Duyệt qua tiểu sử NTM mà thi sĩ Trường Đinh bên Anh quốc đã cung cấp cho tôi thì có thể cho một cái nhìn khái quát về NTM như sau:
"Nhạc sĩ Ngô Thụy Miên tên thật là Ngô Quang Bình, sinh năm 1948 tại Hải Phòng. Ông tốt nghiệp năm 1965 tại trường Quốc Gia Âm Nhạc Sài Gòn về hai bộ môn vĩ cầm và nhạc pháp. Ông bắt đầu viết nhạc từ năm 1963.
Tình khúc đầu tiên mà Ngô Thụy Miên đã hoàn tất là bài "Chiều Nay Không Có Em" (1965), đã được giới sinh viên tại các giảng đường đại học và các hội quán văn nghệ hưởng ứng rất nồng nhiệt. Vài năm sau đó, ông đã cho xuất bản một tập nhạc đầu tay lấy tựa đề là "Tình Khúc Đông Quân" do Khắc Hạnh Ronéo phát hành tại Sài Gòn (1969). Đông Quân là bút hiệu đầu tiên của nhạc sĩ Ngô Quang Bình trước khi ông đổi qua bút hiệu mới là Ngô Thụy Miên. Trong tuyển tập "Tình Khúc Đông Quân" mà ông đã ghi lời tâm bút thay cho lời ngỏ trên trang đầu của tuyển tập là những tình khúc viết cho bạn bè và tình yêu, trong đó gồm 12 bản tình ca: Giáng Ngọc, Mùa Thu Này Cho Em (sau đổi là Mùa Thu Cho Em), Gọi Nắng (sau đổi là Giọt Nắng Hồng), Dấu Vết Tình Yêu (sau đổi là Dấu Tình Sầu), Cho Những Mùa Thu (sau đổi là Thu Trong Mắt Em), Tình Khúc Tháng 6, Nhạt Tình (sau đổi là Dấu Vết Tình Yêu), Mây Hồng (sau đổi là Tuổi Mây Hồng), Gọi Tên Em, Ái Xuân, Mùa Thu Về Trong Mắt Em (sau đổi là Mắt Thu) và Ngày Mai Em Đi. Ca khúc mới nhất của NTM có tên "Một Lần Là Mãi Mãi”
Ông vượt biên vào cuối năm 1978 và đến Mã Lai. Tại trại tị nạn Pulau Bidong ở Mã Lai ông đã chính thức trình làng tác phẩm mà ông đã miệt mài viết từ năm 1975 và đã hoàn tất vào năm 1978, là bài tình ca "Em Còn Nhớ Mùa Xuân" riêng gởi tặng cho người yêu Đoàn Thanh Vân lúc đó đang định cư tại Mỹ Quốc. Năm 1979 ông sang Montreal, Gia Nã Đại. Tại đây ông đã gặp lại và lập gia đình với Thanh Vân vào cuối năm 1979. Vào khoảng đầu năm 1980, ông di dân sang Mỹ và định cư tại California. Ông tốt nghiệp kỷ sư điện toán năm 1981, và hiện đang làm chuyên viên cố vấn trong ngành điện toán tại thành phố Olympia thuộc tiểu bang Washington".

Khi nói về NTM không ai phủ nhận anh NTM có những bài tình ca mà tôi cho là “tuyệt chiêu” trong ngôn ngữ của con tim thật sự rung động. Có một nhận xét từ người bạn tôi bảo rằng âm nhạc NTM chứa đựng chất lãng mạn, chịu ảnh hưởng thơ Nguyên Sa. Tôi nghĩ chỉ đúng phần nào đó khi anh phổ thơ Nguyên Sa. Thơ Nguyên Sa nếu đứng riêng vẫn tuyệt vời, duyên dáng như trong bài “Tuổi 13”:
“Trời hôm nay mưa nhiều hay rất nắng
Mưa tôi trả về bong bóng vỡ đầy tay
Trời nắng ngạt ngào tôi ở lại đây
Như một lần hiên nhà nàng dịu sáng
Trời hôm ấy 15 hay 18
Tuổi của nàng tôi nhớ chỉ 13
Tôi phải van lơn ngoan nhé! Đừng ngờ
Tôi phải van lơn ngoan nhé! Đừng ngờ
Áo nàng vàng Anh về yêu hoa Cúc
Áo nàng xanh Anh mến lá sân trường
Sợ thư tình không đủ nghĩa yêu đương
Anh thay mực cho vừa màu áo tím ...”

Những từ ngữ ví von tượng hình vô cùng độc đáo, vô cùng dấu yêu như: mưa rơi bong bóng vỡ , áo nàng vàng thì yêu hoa cúc, còn nếu áo xanh thì mến lá sân trường,...

Nhạc Ngô Thụy Miên nếu đứng riêng cũng không kém chất lãng mạn, trữ tình như khi người ta yêu nhau, người ta dâng hiến trao nhau tất cả từ con tim, nụ hôn truyền cảm, bờ môi ngọt lịm, rồi quà cáp, sính lễ hôn nhân, ngày tháng nhớ nhung, ... và cho em luôn cả mùa thu yêu đương, cái sắc thái độc đáo, cái lãng mạn ngất ngây tuyệt vời ấy đã đưa bài ca “Muà Thu Cho Em” lên hàng top hit, và bài tình ca này được trang trọng đi vào vườn văn học Việt Nam ghi nhận tên tuổi NTM, mà phải chăng lời bài ca mang chất thơ do chính NTM sáng tác.
Do vậy khi thi ca Nguyên Sa cộng hưởng với âm nhạc NTM thì sự giao duyên này là một cuộc hôn phối trường cửu mà chúng ta đã nghe nhiều bài giao duyên như “Paris Có Gì Lạ Không Em”, “Tuổi 13”, “Áo Lụa Hà Đông”, “Nắng Paris, Nắng Sài Gòn”, “Tình Khúc Tháng 6”, “Tháng 6 Trời Mưa”,... Sự giao hưởng này làm thăng hoa sự tuyệt tác thơ và nhạc cho kho tàng văn học mà thôi.
Nhà văn Nguyễn Đình Toàn nhận xét về NTM trong một bài viết cũ như sau:
“Trong những ca khúc mà Ngô Thụy Miên viết cả lời ca, ông đã cho người ta thấy, ông đã mở những cánh cửa thế giới riêng của mình. Ngô Thụy Miên đang ở độ chín để sáng tác. Hy vọng ông sẽ còn mang đến cho người nghe nhiều ca khúc mới, lạ khác nữa. Phổ thơ Nguyên Sa là một giai đoạn. Ngô Thụy Miên vẫn còn có thể tiếp tục làm công việc này, nếu ông còn tìm thấy sự đồng điệu trong những bài thơ khác của Nguyên Sa. Kosma phổ rất nhiều thơ của Prévert. Nhưng Kosma vẫn cứ là Kosma và Prévert vẫn cứ là Prévert, nếu không muốn nói đó là một cuộc hôn phối tuyệt đẹp giữa thơ và nhạc.”

Hãy nghe những lời trần tình nồng nàn, khi con tim NTM tình tự gửi cho chị Đoàn Thanh Vân trong nhịp tim chao đảo với những nhung nhớ đã mang người về dĩ vãng của mùa xuân yêu đương, dĩ vãng không nhạt phai cho tâm tư lắng đọng trong trí tưởng qua bài tình ca tuyệt tác “Em còn nhớ mùa xuân”, một top hit mà tôi vô cùng thích. NTM viết về mùa xuân yêu đương và ký ức Sài Gòn từ những nhà hàng hò hẹn sang phòng trà, những hộp đêm đến quán cơm Bà Cả Đọi, mời bạn đọc:
“Rồi đến là những mùa Xuân của tuổi trẻ, của những háo hức, đợi chờ, của những môi hôn vội vã, vòng tay quấn quít trao nhau trên đường phố thân thương, quán hàng quen thuộc. Em nhớ không, La Pagode, Givral của những sáng hẹn hò, Hoàng Gia, Pôle Nord của những chiều đưa đón, dạo phố tết Nguyễn Huệ, Lê Lợi tấp nập người qua, và những tối ghé quán Bà Cả Đọi, rồi Đêm Mầu Hồng. Cái không khí ấm áp tràn đầy tình thương của quê hương đó, làm sao có thể ngờ được chỉ trong vài tháng đã chỉ còn để lại một mùa Xuân, một mùa Xuân cuối cùng của những đổi thay, những mất mát, tan tác cho cả một thế hệ trẻ chúng ta... “
“Em có bao giờ còn nhớ mùa Xuân
Nhớ tháng năm xưa của tuổi dại khờ
Nhớ tiếng dương cầm giọng hát trẻ thơ
Có thấy bơ vơ ngày tháng đợi chờ
Nơi ấy bây giờ còn có mùa Xuân
Có dáng nghiêng nghiêng nụ cười thật gần
Có mắt nai vàng ngời sáng tình xanh
Em có bao giờ thấu cho lòng anh... “

Trong cái ký ức tuyệt vời xưa hiện về những ngày khi tôi còn mài đáy quần trên ghế nhà trường Petrus Ký mà nhiều lần tôi như con mọt sách thường lân la, lai vãng tại các tiệm sách trên đừờng Lê Văn Duyệt góc trường Nguyễn Khuyến, rồi ghé vào nhà sách Thanh Bình của gia đình anh trên đường Phan Đình Phùng, nơi có trường tiểu học Aurore, tôi ghi nhận những dòng văn mà NTM viết trong bài “Quê hương và Nỗi nhớ” như những lời tâm sự:
“Rời Hải Phòng vào miền Nam, bố mẹ tôi đã chọn thành phố Sài Gòn, đường Phan Đình Phùng để xây dựng lại tiệm sách Thanh Bình làm nơi sinh sống. Tại đây tôi lại có dịp nhìn thấy những chiếc tầu sắt khổng lồ với những ống khói cao ngất, phun ra những tàn khí bụi than mù mịt bầu trời. Nhà tôi ở gần góc đường Cao Thắng, trước cửa trường mẫu giáo Aurore. Tôi còn nhớ trên đường Cao Thắng, thật là một sự tình cờ trùng hợp, cũng có một lò bánh mì, là nơi cuối tuần tôi hay ra mua bánh về cho cả nhà ăn sáng với thịt nguội. Ngoài ra còn có 2 rạp chớp bóng Việt Long (sau là Văn Hoa Sài Gòn) và Đại Đồng. Ngôi chợ rất gần nhà là chợ Vườn Chuối mà thỉnh thoảng mẹ tôi cho đi theo để xách rỏ thức ăn về cho mẹ...”
Trong cái kỷ niệm nhắc nhỡ về quê hương nơi anh chào đời, NTM tâm tình tiếp:
“Tôi sinh ra tại Hải Phòng, một thành phố ở miền Bắc Việt Nam, cũng là quê hương, là nơi sinh trưởng của 2 người nhạc sĩ tôi yêu quí nhất, Văn Cao và Đoàn Chuẩn. Nếu Văn Cao là người nhạc sĩ tôi quí trọng nhất, không phải chỉ về những đóng góp của ông vào vườn hoa âm nhạc Việt Nam, mà còn về tác phong, đời sống cá nhân ông, thì Đoàn Chuẩn là người tôi yêu thích nhất với những tình khúc bất hủ, và những đóng góp lớn lao của ông vào việc tạo dựng một dòng nhạc tình tự, lãng mạn nhất của nền tân nhạc Việt Nam chúng ta. Qua Đoàn Chuẩn, tôi đã yêu mùa Thu, đã sáng tác nhiều nhạc phẩm về mùa Thu, và vẫn mơ một ngày nào đó sẽ có dịp trở về thăm mùa Thu của ông...". Đất nước hiện nay NTM chưa có sự chọn lựa cho sự trở lại, niềm ước mong đó với cố hương muôn thuở vẫn là mối u hoài. Tôi đọc và hiểu ý văn của NTM khi anh nhìn về khía cạnh đạo đức gia đình, sự chung thủy của nhạc sĩ Văn Cao.
Năm 1996, NTM cho ra bài ca “Riêng Một Góc Trời”, bài ca cho thấy khi tình lên cao điểm, tình nhiều nhớ nhung, một góc trời yêu thương bàng bạc, khi người yêu xa cách còn đâu nụ hôn say mơ, hay chỉ còn là nỗi cô đơn rã rời:
"Tình yêu như nắng, nắng đưa em về, bên giòng suối mơ
Nhẹ vương theo gió, gió mang câu thề, xa dời chốn xưa
Tình như lá úa, rơi buồn, trong nỗi nhớ
...
Em đã xa xôi, tôi vẫn chơi vơi, riêng một góc trời
Người yêu dấu, người yêu dấu hỡi
Khi mùa xuân vội qua chốn nơi đây
Nụ hôn đã mơ say, bờ môi ướt mi cay, nay còn đâu
...
Là chia cách đôi nơi, là hạnh phúc rã rời, người ơi
Một mai em nhé, có nghe Thu về, trên hàng lá khô
Ngàn sao lấp lánh, hát câu mong chờ, em về lối xưa
Hạ còn nắng ấm, thấy lòng sao buốt giá
Gọi tên em mãi, trong cơn mê này, mình nhớ thương nhau"

Ngay năm sau đó NTM lại cho ra một bản tình ca tôi rất thích là “Một Đời Quên Lãng”. Lời nhạc NTM đặt vẫn dịu dàng yêu thương, vẫn bâng khuâng, dạt dào con tim, vẫn lâng lâng hồn thổn thức:
"Người đến bên tôi, tim tôi chơi vơi, hồn tôi rã rời
Giọng nói năm xưa, nụ cười ngày nào nhẹ vương tà aó
Bài thánh ca đêm, nhạc mềm hiu hắt
Êm bờ vai, dịu dàng ngây ngất
Hạnh phúc trong tay, một thời mơ ước, gối mộng xa bay
Người đã yêu tôi, thương trao đôi môi vùng ân ái này
Một thoáng mây bay, trong cơn mê say gọi tên người mãi
...
Một kiếp xa xôi, một đời quên lãng
Em còn yêu tôi"

Năm nay 2003, NTM cho ra một sáng tác mới mà buổi nhạc thính phòng trên Minnesota lấy làm chủ đề là “Một Lần Là Mãi Mãi”. Tình nào lỡ trao em về tà áo xôn xao hay con tim mang vết thương tình ái...
"Tình lỡ trao em ngày nào nắng đã xôn xao hát trên tà áo
Tình ngỡ cho em dài sau ái ân nồng dấu mắt cười đêm thâu
Ngày tháng trôi qua miệt mài nắng có phôi phai vết thương tình ái
Đời mãi xuôi theo dòng sông cuốn theo biển sóng trôi cuộc tình hồng
Một lần là héo úa một trời là tiếc nuối khôn nguôi là chơi vơi nỗi nhớ
Mây ơi có thương cho lời cuối xót xa chi hờn dỗi vấn vương hạt mưa rơi
Một lần là nước mắt một thời
Một lần là rã nát người ơi
Xa em mãi mãi... "

Tóm lại âm nhạc NTM rất đa dạng như thể loại phảng phất nét yêu đời, trẻ trung, vui tươi như: “Muà Thu cho Em”, “Tháng Giêng Và Anh”, “Tuổi Mây Hồng”, “Ái Xuân”, “Paris Có Gì Lạ Không Em”,..., hay loại nhạc nhuốm nỗi sầu vơi của kỷ niệm như: “Riêng Một Góc Trời”, “Em còn Nhớ Mùa Xuân”,”Giáng Ngọc ”, “Ở Nơi Nào Em Còn Nhớ”, “Trong Mắt Em Là Biển Nhớ”,..., hoặc loại buồn não nề, da diết, thương tâm như “Thu Khóc Trên Ngàn”, “Giọt Nước Mắt Ngà”, “Niệm Khúc Cuối”,“Nỗi Đau Muộn Màng”, “Một lần Là Mãi Mãi”,...

Nhận xét về NTM, thi sĩ Trường Đinh đã phát biểu như sau: "Ngô Thụy Miên, của mặt trời thức và ngủ, trong khiêm tốn và nhã nhặn, với nụ cười rất trẻ, từ trái tim và tâm hồn mãi nâng niu và trân quý những kỷ niệm thời gian...". Riêng thi sĩ Nghiêm Xuân Cường nhận xét về NTM như sau: “Con người ngoài đời của anh NTM có lẽ cũng giống như những hình chụp hoặc trong các video ca nhạc Ngô Thụy Miên, anh rất bình dị và trầm mặc, cởi mở và khiêm nhường. Ít ai trong chúng ta lại không có trong ký ức một câu nhạc nào đó của NTM, hay nói đúng hơn, ít nhất là vài đoạn nhạc liên hệ tới một khoảng thời gian êm đềm nào đó của tuổi trẻ của mình. Riêng về cá nhân anh NTM, là người yêu nhạc của anh trên 30 năm nay từ lúc còn ở trung học và tôi quen biết anh được khoảng 10 năm nay, anh luôn luôn đối với tất cả mọi người với một thái độ khiêm cung, dễ mến và có một tấm chân tình hết sức rộng mở với tất cả các nét nhạc của những nhạc sĩ khác, điều mà tôi cho là NTM như viên ngọc quý như là mẫu mực của con người nho nhã đầy phong ca’ch nghệ sĩ". Trong một chương trình Thúy Nga phát thanh tại nam Cali, ca nhạc sĩ Trọng Nghiã đã nhận xét là: “NTM là người nhạc sĩ hiền hòa về cá tính và khiêm nhường về phong cách”.

Nói tới âm nhạc NTM là nói đến những tình tự ngọt ngào chân chất, những dòng nhạc NTM chuyên chở chúng ta về không gian cũ của quê hương có Sài Gòn trong giấc mơ xa xưa, những bản tình ca bất hủ của NTM đem chúng ta về giai đoạn đã qua, của một thuở có nắng Sài Gòn của “Áo Lụa Hà Đông”, của mùa thu ngày cũ khi dìu nhau trong dĩ vãng êm ả đầy nhớ mong, về khung trời kỷ niệm dấu yêu có “Mùa Thu cho Em”. Vâng, âm nhạc NTM đã toả hiện nét ấp ủ những yêu thương bất tận, là tiếng nói của những con tim xao xuyến khi yêu nhau, là lời dịu dàng nhất, đầm thắm nhất, đắm say nhất của một đời để yêu và một đời tưởng nhớ miên viễn thiên thu. Nói với đời, nói với tất cả khán thính giả ái mộ NTM, anh tâm sự : “Tôi chỉ xin được nhớ đến như một người viết tình ca không hơn, không kém”. Anh đã tạo cho mình một vị thế đặc biệt trong đời sống, người nghệ sĩ với cá tính hòa nhã với mọi người, và là một con người đa cảm khi viết nhạc, nhưng rất thủy chung với gia đình. Anh như tấm gương soi phản chiếu hai hình ảnh tổng hợp của Văn Cao và Đoàn Chuẩn. Vâng, cái đức tính khiêm tốn, khoan thai, dịu dàng và thủy chung đó đã tạo cho NTM là NTM của sự độc đáo.

Với ngần ấy đóng góp cho đời sống và cho kho tàng âm nhạc Việt Nam, xin cám ơn người nhạc sĩ tài hoa Ngô Thụy Miên mà anh Trọng Nghiã cũng như Trường Đinh, Nghiêm Xuân Cường đã cho lời nhận xét như là một khuôn mẫu đáng quý.

Việt Hải, Los Angeles.

Trang Chính
Văn | Thơ | Nhạc | Tác Giả